Przedsezonowe badania koni z Morskiego Oka przeprowadzono w 2019 roku w dwóch terminach: 31.05-02.06 oraz 06.07. W składzie komisji byli:
– lek. wet. Bożena Latocha, przewodnicząca komisji, przedstawicielka Fundacji Viva!
– lek. wet. Janusz Okoński, przedstawiciel Tatrzańskiego Parku Narodowego
– lek. wet. Marek Tischner, przedstawiciel furmanów
– zootechnik Maciej Dobrowolski.
W ciągu 4 dni przebadano w sumie 330 zwierząt, w tym:
– 19 koni 4-letnich
– 33 konie 5-letnie
– 46 koni 6-letnich
– 37 koni 7-letnich
– 30 koni 8-letnich
– 28 koni 9-letnich
– 32 koni 10-letnich
– 21 koni 11-letnich
– 26 koni 12-letnich
– 18 koni 13-letnich
– 5 koni 14-letnich
– 7 koni 15-letnich
– 5 koni 16-letnich
– 3 konie 17-letnie
– 4 konie 18-letnie
– 1 konia 19-letniego
OBCIĄŻENIE KONI PODCZAS BADANIA
Mimo braku decyzji Komisji furmani wjeżdżali do badania z pustymi wozami (zgodnie z Regulaminem świadczenia usług przewozowych, konnym pojazdem zaprzęgowym na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego na trasie Palenica Białczańska – Włosienica, Załącznik 1, §2, pkt 11 tylko Komisja może podjąć decyzję o dopuszczeniu do badań koni, które wykonały kurs bez pełnego obciążenia). Lek. wet. Bożena Latocha, wykonująca badanie na stanowisku spoczynkowym nie miała wiedzy, które konie pokonały trasę z niepełnym obciążeniem i nie mogła świadomie podjąć decyzji o dopuszczeniu badania przy niepełnym ładunku. Dodatkowo lek. wet Bożena Latocha była w 2019 roku podczas badań Przewodniczącą Komisji, a nie uczestniczyła w podejmowaniu decyzji o dopuszczeniu do badania koni pokonujących trasę z niepełnym obciążeniem. Dane te uzyskała dopiero po analizie danych zebranych w dniach 31.05-02.06.2019 oraz w dniu 05.06.2019 przez wolontariuszy Fundacji Viva! – godzin wyjazdu, wjazdu, liczby osób na wozie, godzin badania wysiłkowego i spoczynkowego.
Podkreślić należy, że że w każdym dniu badania już o poranku z Palenicy Białczańskiej wyruszały puste wozy, choć turystów nie brakowało. I tak: 31.05 puste wyruszyły np. wozy: nr 38 o 9:16; nr 5 o 10:26; nr 64 o 9:29; 02.06 puste wyruszyły: nr 69 o 10:06; nr 43 o 10:49; 06.07 puste wyruszyły: nr 40 o 8:56; nr 48 o 9:22.
Ładunek jaki odnotowano po pokonaniu trasy przed badaniem kształtował się następująco:
– 68 koni pokonało trasę z 12 osobami na wozie – 20% badanej stawki
– 47 koni pokonało trasę z 11 osobami na wozie – 14% badanej stawki
– 22 konie pokonały trasę z 10 osobami na wozie – 6% badanej stawki
– 14 koni pokonało trasę z 9 osobami na wozie – 4% badanej stawki
– 17 koni pokonało trasę z 8 osobami na wozie – 5% badanej stawki
– 17 koni pokonało trasę z 7 osobami na wozie – 5% badanej stawki
– 3 konie pokonało trasę z 6 osobami na wozie – 0,9% badanej stawki
– 8 koni pokonało trasę z 5 osobami na wozie – 2,4% badanej stawki
– 6 koni pokonało trasę z 4 osobami na wozie – 1,8% badanej stawki
– 11 koni pokonało trasę z 3 osobami na wozie – 3% badanej stawki
– 5 koni pokonało trasę z 2 osobami na wozie – 1,5% badanej stawki
– 13 koni pokonało trasę z 1 osobą na wozie – 3,9% badanej stawki
– 99 koni pokonało trasę ciągnąć pusty wóz – 30% badanej stawki
Podsumowując – 142 konie, tj. 43% zbadanej stawki, przed badaniem pokonały trasę z obciążeniem mniejszym, niż połowa dopuszczalnego w regulaminie świadczenie przewozów, a tylko 20% zwierząt zostało przebadanych po przebyciu trasy z pełnym obciążeniem dopuszczalnym regulaminem TPN.
W związku z tym należy uznać, że wyniki badań nie są miarodajne dla reżimu pracy, jakiemu poddawane są konie codziennie na tej trasie.
CZAS PRZEJAZDU
Czas przejazdu średnio wynosił 65 minut przy średniej prędkości 6,1 km/h i znacząco różnił się od czasu, jaki podawany jest w reklamach przewozów i wynosi 45 minut (przy prędkości 8,9 km/h). Należy tu podkreślić, że im dłuższy czas przejazdu (spokojniejsze tempo jazdy), tym mniejsze jest zmęczenie koni.
W stawce 330 koni odnotowano znaczne różnice w średniej prędkości wykonywania kursu – od 8,9 km/h (co wydaje się być prędkością, z jaką konie pokonują trasę każdego dnia) do nawet 4,3 km/h, czyli prędkości o ponad połowę mniejszej. Przy czym tylko 45 koni (13% przebadanych) pokonało trasę w czasie poniżej 1h, a tylko 1 w czasie 45 min. W związku z tym należy uznać, że wyniki badań nie są miarodajne dla reżimu pracy, jakiemu poddawane są konie codziennie na tej trasie.
Statystyka czasu i średniej prędkości koni przedstawiała się następująco:
– 1 konia przebadano po pokonaniu trasy w czasie 1h 32 min przy prędkości 4,3 km/h (co oznacza, że koń prawdopodobnie pokonał całą trasę stępa)
– 2 konie (para ciągnąca ten sam wóz) zostały przebadane po pokonaniu trasy w czasie 1h 28min przy średniej prędkości 4,5 km/h (co oznacza, że konie pokonały prawdopodobnie całą trasę stępa)
– 2 konie (para ciągnąca ten sam wóz) zostały przebadane po pokonaniu trasy w czasie 1h 22min przy średniej prędkości 4,9 km/h (co oznacza, że konie pokonały prawdopodobnie całą trasę stępa)
– 4 konie (2 pary ciągnące 2 wozy) zostały przebadane po pokonaniu trasy w czasie 1h 18min przy średniej prędkości 5,1 km/h (co oznacza, że konie pokonały prawdopodobnie prawie całą trasę stępa)
– 6 koni przebadano po pokonaniu trasy w czasie 1h 17min z prędkością 5,2 km/h
– 50 koni (16% stawki) przebadano po pokonaniu trasy w czasie od 1h 10min do 1h 15min, tj z prędkością 5,3 – 5,7 km/h
– 220 koni (67% stawki) przebadano po pokonaniu trasy w czasie od 1h do 1h 09min, tj z prędkością 5,8 – 6,7 km/h
– 42 konie (13% stawki) przebadano po pokonaniu trasy w czasie od 51min do 59min, tj z prędkością 6,8 – 7,8 km/h
– 2 konie (para ciągnąca ten sam wóz) zostały przebadane po pokonaniu trasy w czasie 47min przy średniej prędkości 8,5 km/h
– 1 koń został przebadany po pokonaniu trasy w 45min przy średniej prędkości 8,9 km/h.
Zgodnie z Regulaminem świadczenia usług przewozowych, konnym pojazdem zaprzęgowym na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego na trasie Palenica Białczańska – Włosienica, Załącznik 1, §2, pkt 11 – badania są prowadzone po pokonaniu trasy normalnym tempem, bez zbędnych przestojów w trakcie kursu. Tymczasem turyści i w tym roku raportowali do Fundacji Viva, że furmani zatrzymywali konie pod koniec trasy, pozwalając im odpocząć i wycierając je w potu. Oznacza to, że badanie po raz kolejny nie odbyło się zgodnie z obowiązującym regulaminem.
Opóźnienia w badaniu
Na stanowisku badania spoczynkowego dochodziło do ogromnych opóźnień w badaniu, wynikających z powstania nieuwzględnionego w regulaminie i niezaakceptowanego przez Komisję i jej Przewodniczącą, dodatkowego stanowiska badań, wykonywanych przez nieznaną Przewodniczącej Komisji osobę. Średni czas, po jakim badane były konie spoczynkowo wynosił 25 minut, ale opóźnienia podczas poszczególnych badań sięgały nawet prawie godziny.
– 2 konie przebadano spoczynkowo po 54 minutach od zakończenia kursu
– 6 koni (2% badanej stawki) przebadano spoczynkowo po od 45 do 48 minutach od zakończenia kursu
– 12 koni (4% badanej stawki) konie przebadano spoczynkowo po od 40 do 44 minutach od zakończenia kursu
– 72 konie (22% badanej stawki) przebadano spoczynkowo po od 30 do 39 minutach od zakończenia kursu
– 124 konie (38% badanej stawki) przebadano spoczynkowo po od 21 do 29 minutach od zakończenia kursu
– 103 konie (31% badanej stawki) przebadano spoczynkowo po od 16 do 20 minutach od zakończenia kursu
– zaledwie 11 (3% badanej stawki) koni przebadano w czasie równym lub niższym od 15 minut od zakończenia kursu
Należy tu podkreślić, że przyjęty w 2013 roku przez Komisję system badań zakładał przyjęcie sposobu badania powszechnie stosowanego podczas rozgrywania zawodów zaprzęgowych FEI (Międzynarodowej Federacji Jeździeckiej) przed startem do odcinka C maratonu (system opisał lek. wet. Paweł Golonka w swoim raporcie z 15.08.2013). Założeniem było badanie tętna, oddechów oraz stopnia odwodnienia zaraz po przybyciu na górę oraz tętno i oddechów po dziesięciominutowym odpoczynku.
Na stanowisku badania wysiłkowego dochodziło do opóźnień w badaniu koni po wysiłku:
– 3 konie przebadano wysiłkowo po 17 minutach od zakończenia kursu
– 1 konia przebadano wysiłkowo po 15 minutach od zakończenia kursu
– 2 konie przebadano wysiłkowo po 14 minutach od zakończenia kursu
– 3 konie przebadano wysiłkowo po 13 minutach od zakończenia kursu
– 3 konie przebadano wysiłkowo po 12 minutach od zakończenia kursu
– 1 konia przebadano wysiłkowo po 11 minutach od zakończenia kursu
– 3 konie przebadano wysiłkowo po 10 minutach od zakończenia kursu
– 48 koni przebadano wysiłkowo w czasie od 6 do 9 minut od zakończenia kursu
W związku z powyższym do poważnych opóźnień w badaniu wysiłkowym doszło w przypadku 64 koni, czyli 19% wszystkich przebadanych w obu terminach koni.
GODZINY WYJAZDU
W znacznej mierze do opóźnień na stanowisku wysiłkowym dochodziło, gdy wozy na Włosienicę przyjeżdżały dużymi grupami. Podobnie jak w poprzednich latach furmani wyruszali z Palenicy Białczańskiej dużymi grupami o jednej godzinie, lub w przerwach zaledwie minutowych, co powodowało na Włosienicy zatory, które skutecznie utrudniały płynny przebieg badań.
TĘTNO:
Tętno spoczynkowe (zakładając, że za badanie spoczynkowe można uznać badanie opóźnione w znacznym stopniu):
– 1 koń – 112 ud/m
– 1 koń 80 ud/m
– 16 koni (5% badanej stawki) – od 70 do 78 ud/m
– 60 koni (18% badanej stawki) – od 60 do 68 ud/m
– 109 koni (33% badanej stawki) – od 50 do 58 ud/m
– 120 konie (36% badanej stawki) – od 42 do 48 ud/m
– 23 konie (7% badanej stawki) – tętno poniżej 40 ud/m
Konie, u których odnotowano tętno spoczynkowe na poziomie równym lub wyższym od 70 ud/m:
– 3 konie pokonały trasę z pustym wozem (17% koni w tym przedziale parametrów);
– 1 koń pokonał trasę z 1 pasażerem (5% koni w tym przedziale parametrów));
– 14 koni (78% koni z tym parametrem) pokonało trasę z obciążeniem powyżej 6 osób.
Konie, u których odnotowano tętno spoczynkowe na poziomie od 60 do 68 ud/m:
– 41 koni (68% koni w tym przedziale parametrów) pokonało trasę z obciążeniem powyżej 6 osób.
– zaledwie 13 koni (22% koni w tym przedziale parametrów) pokonało trasę z pustym wozem.
Konie, u których odnotowano tętno spoczynkowe na poziomie od 50 do 58 ud/m:
– 60 koni (55% koni w tym przedziale parametrów) pokonało trasę z obciążeniem powyżej 6 osób
– 34 konie (31% koni koni w tym przedziale parametrów) pokonały trasę z pustym wozem.
Tętno wysiłkowe:
– 1 koń – 120 ud/m
– 1 koń – 112 ud/m
– 11 koni – 100 ud/m
– 25 koni (8% przebadanych koni) – w przedziale pomiędzy 90 a 98 ud/m
– 111 koni (34% przebadanych koni) – w przedziale pomiędzy 80 a 88 ud/m
– 87 koni (26% przebadanych koni) – w przedziale pomiędzy 72 a 78 ud/m
– 95 koni (29% przebadanych koni) – równe lub niższe niż 70 ud/m, w tym w przedziale 60-70 ud/m, czyli w górnej jego granicy: 76 koni (80% koni z parametrami w tym przedziale).
Prawie wszystkie konie, których parametry wynosiły 100 ud/m lub więcej pokonały trasę z pełnym lub prawie pełnym obciążeniem. Jeden koń, u którego odnotowano po wysiłku 100 ud/min pokonał trasę z pustym wozem, w czasie 63 minut.
Na 136 koni, których tętno wysiłkowe wynosiło od 80 do 98 ud/m, 30 koni (22% koni z tego przedziału) pokonało trasę z pustym wozem.
Na 87 koni, których tętno wysiłkowe wynosiło od 72 do 78 ud/m, 27 koni (31% koni z tego zakresu) pokonało trasę z pustym wozem.
Na 95 koni, których tętno wysiłkowe wynosiło 70 ud/m lub mniej – 30 koni (32% koni z tego zakresu) pokonało trasę z pustym wozem.
Wskazać tu należy, że w czasie normalnego wysiłku przy pracy tętno powinno znajdować się w przedziale 60-70 uderzeń serca na minutę (S.Chrzanowski, A.Łojek , S.Oleksiak, „Hodowla i użytkowanie koni”, Wydawnictwo SGGW, 2013, wydanie I).
W 14 przypadkach tętno nie spadało lub rosło po odpoczynku.
U 22 koni stwierdzono szmery oddechowe/nad tchawicą.
ODDECHY
Oddechy wysiłkowe:
– 40 koni (12% przebadanych zwierząt) – w przedziale od 100 do 140 odd/m, w tym:
– 1 koń – 140 odd/m (11 osób na wozie)
– 1 koń 130 odd/m (9 osób na wozie)
– 6 koni – od 120 do 126 odd/m (12, 12, 11, 10, 10, 4 osoby na wozie)
– 13 koni – od 100 do 116 oddechów na minutę
– 19 koni – od 100 do 108 oddechów na minutę
– 67 koni (20% przebadanych zwierząt) – oddechy w przedziale od 76 do 98 odd/m
– 223 konie (68% przebadanych zwierząt) – oddechy równe lub niższe 74 odd/m, w tym:
– 28 koni (8% przebadanych zwierząt) – oddechy w przedziale 60-74 odd/min
– 43 konie (13% przebadanych zwierząt) – oddechy w przedziale 50-58 odd/m
– 71 koni (22% przebadanych zwierząt) – oddechy w przedziale od 40 do 48 odd/m
– 53 konie (16% przebadanych zwierząt)– oddechy w przedziale od 30 do 38 odd/m
– 27 koni (8% przebadanych zwierząt) – oddechy w przedziale od 20 do 28 odd/m (w tym konie badane po 15, 13, 10, 8, 7 czy 6 minutach) – 16 koni (59% koni z tymi parametrami) zostało przebadanych po przewiezieniu pustego wozu, 2 po wjechaniu z 2 osobami na wozie, 2 z 7 osobami na wozie, 2 z 8 osobami na wozie, 1 z 11 osobami na wozie i 4 z 12 osobami na wozie. 10 z tych wozów, na których byli pasażerowie, pokonało trasę w czasie powyżej 1h, czyli z prędkością około 6,5 km/h lub mniejszą, choć normalna średnia prędkość zaprzęgów wynosi nawet prawie 9km/h.
– 1 koń – 18 odd/min po przewiezieniu pustego wozu (koń pokonał trasę z pustym wozem z prędkością 6,7km/h i został zbadany wysiłkowo po 8 minutach po zakończeniu kursu).
G.G Karlsen w książce „Ispołzowanie Raboczich Łoszadiej w Kałchozach” („Użytkowanie koni roboczych w kołchozach”), wyd. Państwowe Wydawnictwo Literatury Rolniczej, Moskwa, 1951 (seria-podręcznik dla wyspecjalizowanych kadr doradztwa rolniczego) wskazuje, że konkretnym wskazaniem silnego wyczerpania u konia, przy którym kontynuowanie pracy może spowodować rozstrój zdrowia na dłuższy czas, jest występowanie przyspieszonych oddechów (100 i więcej na minutę). Autor pisze, że w takich przypadkach niezwłocznie należy zapewnić koniowi odpoczynek i zmniejszyć przeładowanie (obciążenie).
Nawet po wytężonej pracy oddechy nie powinny przekraczać 50-60 na minutę (W.Pruski, J.Grabowski, S. Schuch „Hodowla koni”, PWRiL, Warszawa oraz S.Chrzanowski, A.Łojek , S.Oleksiak, „Hodowla i użytkowanie koni”, Wydawnictwo SGGW, 2013, wydanie I). Tymczasem parametr 60 oddechów na minutę tuż po wysiłku odnotowano u 135 koni przebadanych w tym roku na trasie do Morskiego Oka, czyli u 41% zwierząt.
Już w XX-leciu międzywojennym określona została najwyższa wytrzymałość oraz stopnie zmęczenia konia w stępie, kłusie i galopie w rozmaitym terenie i pod różnym obciążeniem. Wartości dopuszczalne dla oddechu są następujące:
– W stanie spoczynku 8-12 oddechów na minutę.
– W stępie normalnym 16-20 oddechów/minutę bez obciążenia i 20-25 oddechów/minutę w stępie z objuczeniem, w stępie normalnym pod górę 34 oddechów/minutę, z góry 28 oddechów/minutę.
– W stępie przyspieszonym 24 oddechów/minutę bez obciążenia.
– W kłusie po 1 km – 42 oddechy na minutę, po 2 km 46 oddechów na minutę bez obciążenia oraz o 14 oddechów więcej niż bez objuczenia w kłusie po płaskim z obciążeniem, pod górę 74 oddechów/minutę i w kłusie z góry – 55 oddechów z objuczeniem.
– Przy długotrwałym kłusie – oddechy do 65 i więcej.
Z powyższego wynika, że około 40% koni przebadanych wysiłkowo na trasie do Morskiego Oka miało parametry oddechowe jak po długotrwałym kłusie, choć kłusem mogą pokonywać pod górę odcinek zaledwie nieco ponad kilometrowy w okolicy Wodogrzmotów Mickiewicza.
Korelacja pomiędzy nienaturalnie niskimi oddechami wysiłkowymi a oddechami spoczynkowymi zostanie opisana poniżej. Wydaje się być mało prawdopodobne, by konie po ciężkiej pracy pospieszno-zaprzęgowej z ładunkiem zbyt ciężkim o tonę, mogła osiągnąć takie niskie oddechy wysiłkowe, zwłaszcza w korelacji z wartościami spoczynkowymi u większości z tych zwierząt.
Oddechy spoczynkowe
Należy zwrócić uwagę, że w wyniku utworzenia bez zgody Komisji dodatkowego stanowiska badań pomiędzy stanowiskiem wysiłkowym a spoczynkowym, na stanowisku spoczynkowym dochodziło do znacznego opóźnienia w badaniu, a co za tym idzie – zaniżenia wyników i ich nieporównywalności z wynikami z lat poprzednich, a także ze sobą.
– 1 koń – 124 odd/m – 10 osób na wozie (badanie spoczynkowe po 17 minutach od zakończenia kursu)
– 1 koń – 106 odd/m 11 osób na wozie (badanie spoczynkowe po 18 minutach od zakończenia kursu)
– 1 koń – 102 odd/m 11 osób na wozie (badanie spoczynkowe po 27 minutach od zakończenia kursu)
– 1 koń – 94 odd/m 8 osób na wozie (badanie spoczynkowe po 45 minutach od zakończenia kursu)
– 6 koni – 80-86 odd/m (2% przebadanych koni) – w tej stawce tylko dwa konie ciągnęły pusty wóz, a jednocześnie u obu stwierdzono szmery oddechowe
– 11 koni (3% przebadanych koni)– 60-68 odd/m (w tym badanie spoczynkowe wykonane po np. 29, 27, 25 czy 23 minutach od zakończenia kursu) – w tej stawce tylko 2 konie (18% koni w tym przedziale parametrów) pokonały trasę ciągnąc pusty wóz;
– 25 koni (8% przebadanych koni)– 50-58 odd/m (w tym badanie spoczynkowe wykonane po np. 45, 44, 36, 33, 32, 29, 26, 36 czy 24 minutach od zakończenia kursu) – w tej stawce tylko 4 konie (2% koni w tym przedziale parametrów) pokonały trasę z pustym wozem
– 65 koni (20% przebadanych koni)– 40-48 odd/m (w tym badanie spoczynkowe wykonywane po np. 48, 44, 40, 42, 36, 34, 33, 32, 31, 30, 29, 27, 26 czy 25 minutach od zakończenia kursu) – w tej stawce 23 konie (35% koni w tym przedziale parametrów) pokonały trasę z pustym wozem, przy czym na 23 konie z oddechem na poziomie 40 aż 10 (43% koni w tym przedziale parametrów) pokonało trasę z pustym wozem.
– 112 koni (34% przebadanych koni) – 30-38 odd/m (w tym badanie spoczynkowe wykonywane po np. 44, 40, 37, 33, 32, 30, 29, 27 czy 25 minutach od zakończenia kursu)– w tej stawce 33 konie (29% koni w tym przedziale parametrów) pokonały trasę z pustym wozem.
– 100 koni (30%) – 20-28 odd/min (w tym badanie spoczynkowe wykonywane po np. 40, 42, 39, 37, 36, 35, 34, 32, 30, 28, 26 czy 25 minutach od zakończenia kursu) – w tej stawce 33 konie (33% koni w tym przedziale parametrów) pokonały trasę z pustym wozem.
– 5 koni – 18 odd/m – zbadane po 54, 40, 37, 29, 27 minutach od zakończenia kursu,
– 1 koń 16 odd/min
– 1 koń 14 odd/min
Po odpoczynku ilość oddechów spadała u większości koni, ale zdecydowanie przekraczała normy spoczynkowe (8 – 12 oddechów/min).
U 62 koni (19% przebadanych zwierząt) oddech spoczynkowy nie spadał lub rósł w stosunku do wartości odnotowanej na stanowisku wysiłkowym, w tym:
– z 36 do 52 odd/m po 36 minutach od wysiłku
– z 24 do 42 odd/min po 32 minutach od wysiłku
– z 36 na 42 odd/min po 40 minutach od wysiłku
– z 24 na 40 odd/m po 33 minutach od wysiłku
– z 24 na 40 odd/min po 30 minutach od wysiłku
– z 32 na 40 odd/m po 42 minutach od wysiłku
– utrzymywał się na poziomie 36 po 33 minutach od wysiłku
– utrzymywał się na poziomie 44 po 44 minutach od wysiłku;
co wskazuje, że część pracy konie te odbyły w warunkach anaerobowych, destrukcyjnych dla mięśni podczas długotrwałego wysiłku.
Po raz kolejny należy podkreślić, że badania ortopedyczne, wykonywane przez lekarza weterynarii wyznaczonego i opłacanego przez Tatrzański Park Narodowy były fasadowe. Nie prowadzono badań indywidualnych, konie w ruchu oceniano na bardzo krótkim odcinku drogi, zaraz po ruszeniu wozu. Lekarz weterynarii odpowiadający za badania ortopedyczne nie stwierdził u żadnego ze zwierząt żadnej kulawizny, choć przewodnicząca komisji nie wykonując badań ortopedycznych stwierdziła u jednego z konni kulawiznę, a po wykonaniu RTG – zaawansowaną chorobę zwyrodnieniową, która nie pozwalała na dalszą pracę konia na tej trasie. Koń został trwale wycofany z pracy.
Udostępnij:
